ДИГИТАЛЕН РЕЧНИК НА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК

Тука разбрав дека во Источен Берлин од подолго време се пркажувале во изложбените простории на Академијата на уметностите на ГДР експонати од македонската народна уметност.

Народната уметност, таа „планина на народниот дух, папокот на нацијата, со која секој автор треба да остане во невидлива папочна врска целиот живот“ (повторно ја задевав Луција), онаа традиционалната, нема познат автор.

Имаше опасни аналогии меѓу народната уметност на Луција и таа политичка игра на обредот на заедништвото, и јас тоа го насетував, но не го разбирав тогаш.

Јас гледав во формуларот: на него беше составен еден ужасно патетичен текст, во кој најгоре, на почетокот, стоеше: „ЈАС“ (подоцна многу размислував за значењето на заменката „јас“ во партискиот и општествениот живот, воопшто), „Потресен и огорчен од она што се случува денес со здравиот народен дух и народната уметност, која е обесчестена, пристапувам кон Партијата на здравиот народен дух и се обврзувам дека дење и ноќе ќе работам на поткревањето на тој дух до степен на усвитеност, дека ќе му ги вратам часта и достоинството и дека...“.

Потоа ја прашале: дали е вистина дека сум рекол, од збор до збор: „Да ти се мочам јас на твојот здрав народен дух, кога се смее само на гениталии што залутуваат во туѓи гениталии и на ануси што прдат; тоа ли е врвот на народната уметност, Луцијо?!“

Една вечер ја видов, на мојата улица, токму под мојот прозорец и Луција; беше во првиот ред, со свеќа во раката што ѝ го осветлуваше убавото лице, и извикуваше: „Да живее слободата, да живее новата народна уметност!“.

И ден-денес не сум сигурен дали Луција имаше право; она во што сум сигурен е дека, под други околности (доколку таа не беше член на Партијата, на пример), јас полесно ќе се согласев со тезите за здрава и нова народна уметност.

Ме прашаа дали навистина мислам дека луѓето кои се залагаат за здрава народна уметност, со здрав народен дух се „опиноци и гајдаџии“. Реков дека да.

Потем ќе требало да се изигра едно оро, за да се сочува здравиот народен дух; потем таа замислила самата да ѝ се обрати на публиката, и да говори за перспективите на народната уметност денес, за лажните и вистински вредности во уметноста; потем рече дека ќе се изведувале рецитации од наши ученици.

Новата народна уметност, онака како што ја замислува оваа Партија, не може да биде ништо друго туку терор на провинцијалната потпросечност врз сѐ што е индивидуално и што мисли со своја глава.

Затоа: перспективите на новата народна уметност се: дебилни, никакви, абнормални и анонимни.

Од таа гледна точка, новата народна уметност по ништо не се разликува од култот кон народната уметност во комунизмот, кога се правеше истото, само што наместо за мобилен телефон се пееше за тракторот како врвно ново божество на рекордерството и ударништвото, па на новоредените женски деца им се даваа и „адекватни“ имиња – Тракторка, на пример.

Значи, таа народна уметност, онака како што ја замислува Партијата на власт, не е ништо друго, туку еден вид специјална културна полиција, која треба да го заштити паланечкиот конзервативизам и духот на простиот, недограѓанет селанец, кој има желба да создава уметност!

И каква врска имаше народната уметност на Луција и нејзината партија со тоа?

Потем Фисот говореше глупости, како и обично; нѐ караше, ни се закануваше со укори, мавташе со прстот; и конечно, некаде пред крајот, рече дека би било добро да има што помасовен одглас на распишаниот конкурс за литературен состав на тема: „Перспективите на народната уметност денес.“

Денес, повеќе од кога и да е, се говори за воскреснувањето на народната уметност и за нејзините, навидум безгранични перспективи.

Доколку само не притискаше со силата на политичкото, јас ќе бев и нејзин, и на народната уметност; доколку само ми дозволеше сам да го напишам текстот на пристапницата... доколку...

Рече, понатаму, дека најмногу внимание во партијата ќе посветуваат на физичкото образование на младите генерации, оти нема здрав народен дух без здраво народно тело; освен тоа, ќе оформувале и играорни групи и кружоци за дебати околу народната уметност денес.

И рече дека дури и западните, капиталистички форми на уметност, кои вештачки се накалемуваат на нашето дрво на народната уметност, на нашата македонска черешна, се само обичен кич, како што се шлагерите, авангардата, постмодерната или џезот.

Да ти се мочам јас на твојот здрав народен дух, кога се смее само на гениталии што залутуваат во туѓи гениталии и на ануси што прдат; тоа ли е врвот на народната уметност, Луцијо?!“

А всушност, нема поголем кич од новата народна уметност, која полека се претвора во стока за масовно, сериско производство.

Така, денес се пристапува кон создавање народни спортски и пејачки друштва, младински и студентски сојузи, во кои се јакне националниот дух и свеста за народниот карактер на секоја голема уметност, а се удира по сето она што одбива да се декларира како народна уметност, а можеби самата е уште подлабоко во своите корења – изворен народен дух (мислев, се разбира, на мојот џез, инспириран од народната песна).

Се пишуваше за работникот кој станува во рани зори, и кој, според духот на народната уметност – пресреќен заминува во фабриката за да го даде својот труд, себеси да се даде за – општо добро, се пишуваа оди и фалбоспеви, итн., итн.

И, за таа цел, се користат со уште една природна карактеристика на народната уметност, анонимноста, која тие ја злоупотребуваат и ја користат за ужасни цели: за маскирање, за криење во толпата, за стекнување славна, агресивна, естрадна анонимност!

Бараше да се создадат претпоставки за воспитување и образование во школскиот систем, кои како прва и основна вредност ќе ја признаат националната култура, оти таа била „пиреј што не може да се искорне“, иако комунизмот, таа беда на духот се обидувала и тоа да го стори; рече дека денес, повеќе од кога и да е, се пристапува кон создавање народни спортски и пејачки друштва, младински и студентски сојузи, во кои се јакне националниот дух и свеста за народниот карактер на секоја голема уметност, а сѐ удира по сето она што одбива да се декларира како народна уметност.

Денешната политика ја сфати новата народната уметност како еден вид формулар: постојан текст на кој секогаш се става друг потпис, или не се става воопшто потпис.

Рече дека народната уметност денес треба да биде „планина на народниот дух, папок на нацијата, со која секој автор треба да остане во невидлива папочна врска целиот свој живот.“

Извикуваа пароли во кои славеа прогресот на народниот дух, ослободувањето од дотогашните лажни вредности, викаа: „Да живее народната уметност!“, ги застрашуваа сите оние за кои сметаа дека не се декларирани.

Овде е победен психологизмот кој во XIX век ја уби народната уметност.