ДИГИТАЛЕН РЕЧНИК НА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК

Местата на вашите татковци и браќа, кои порано или сега заминуваат треба да ги замените.

Зарем вашиот татко не можел да постигне повеќе како наставник? Да, сиротиот, но еве што се случи: му беше потребна наставничка диплома, а тој имаше само општа; понатаму не можеше, немаше никакви пари.

Потоа замина е се вработи кај својата мајка, како продавачка, во улицата Прованс. А Вашиот татко? Беше кореспондент.

Било тука пред илјада, или две илјади години, вашите татковци подобро ќе знаат, било значи гратче ли, село ли, дворец ли, кој ќе знае.

- Јас - рече високиот и сув маж – сум Порфирогенис, член на ЦК на КПГ и заедно со моите другари дојдовме да ви донесеме борбени поздрави од вашите татковци, мајки и браќа кои херојски и несебично се борат за слобода и демократија и против англоамериканскиот империјализам и нивните домашни слуги кои си седат во Атина.

Вашиот татко почина пред неколку часа од излив на крв во мозокот. Жал ми е, ништо не можевме да сториме.

И едниот и другиот Онисифор побрзале да клекнат и да го испијат со коленици сето студенило на влагата.

- Пред многу години, пред вие, парталковци, да бидете родени, можеби и пред вашите татковци или дедовци, живеело на земјава човече со тртка на носот.

На ваши години живи Германци заробувавме, само слушајте, чесен збор, живи фашисти, запомнете, или ќе бидете луѓе достојни на вашите татковци (нашите татковци веќе ги немаше), - или подобро и вас да ве нема, проклет да бидам и нека нè нема.

И вака ќе им речете на вашите татковци: Луман арамијата ви порачува да му однесете по една златна лира секој, а татко му на јунаков што ќе остане со мене пет.

Вашите татковци сега, ако се селани, кога сакаат да одат в град, на пазар, ќе се качат на воз или на автобус, или пешки ќе тргнат, па ќе стигнат таму, за да свршат работа и да ви го купат она што сте им порачале па вам целиот тој ден не ви останува ништо друго освен нестрпливо да го чекате некаде под село и уште таму да видите дали сте го добиле она што ви било толку драго.

- Ти кучко малечка, да молчиш, - ѝ свика брадјосаниот нејзе. – Кажи бре ти кој е најгазда од вашите татковци? – го праша тој Пецета, кој сѐ уште го држеше шишето в рака.

Но бидејќи често не ги разбирам научните прилози од областа на правото, ми се случува, читајќи, да си го поставам прашањето: дали новите перспективи кои се наѕираат во меѓународното право би можеле да бидат од таква природа што би му овозможиле своевремено на вашиот татко да замисли извесни подобрувања на положбата на балканските народи?

И потоа, се разбира, моите мисли се пренесоа на вашиот текст од Татковите книги, во кој пишувате за престојот на вашиот татко во Истанбул додека бил студент и за неговите долги прошетки крај кејовите на двата брега, азискиот и европскиот, во потрага по конечниот за да фрли сидро.

Дозволете ми сепак да ви ја подарам оваа книга, зашто просто речено, ова дело на голем ерудит би можело да заземе чесно место во библиотеката на вашиот татко.

И не случајно еден ден, многу години по татковото починување, со напомена, ми ја испрати за татковата библиотека книгата од својата сестра Ањес Лејбовиц: Philosophie du droit international (Paris,1999) Frјuѕ, 23 X 2000 Господине, Како и вашиот татко кој, како што вие велите, стана ваш упорен читател на вашите текстови, и јас си ја презедов улогата на упорна читателка на текстовите од сестра ми.

Вие се чини дека овде опишувате еден вид внатрешна алхемија каде што очигледно не се доgмите на една религија кои ја хранат душата на вашиот татко, туку светлината која тој ја донесуваше од стрмоглавите сруштања во длабините на самиот себе.

Неколку редови од Атеистичкиот музеј во кои се повикувате на вашиот татко: Тој конечно и неотповикливо реши да ја напушти родната земја, своите блиски, својата куќа, земјата крај Езерото.

Бездруго невидливите радијации емитувани од книgите на вашиот татко го привлекле овој преведувач чиј мозок крие длабоки бразди.

А што се однесува до вас лично, се прашувам дали, со оглед на вашето албанско потекло, вашиот идентитет и фактот што сте биле дипломат, за вас се поволни околности, кои ви овозможуваат да имате за оваа ситуација дистанциран став и да вршите посредувачко влијание.

А јас сум во искушение да помислам дека ако вашите родители не ви дале верско образование, тие ви дале, особено вашиот татко, нешто далеку позначајно: едно восритание, просто речено, без да биде потребно да се одреди со една придавка.

Ѕil existe quelque chose comme une mе, elle tаit certainement l; il ne tenait qu nous de savoir la deviner, lеfflеurеr. Vous semblez dсrirе l une sorte dаlсhimiе intriеurе о visiblement ce ne sont pas les dogmes dunе religion qui ont nourri lmе de votre рrе, mais la lumirе quil ramenait арrѕ de vertigineuses descentes en lui-mmе. Ce langage de lmе que vous lisiez dans le bleu de son regard et jusque dans ses silences est sans doute la meilleure duсаtiоn spirituelle quil pouvait vous donner; et vous ne la dсririеz pas aussi merveilleusement si vous nеn aviez pas fait vоuѕ-mmе lехрriеnсе. Et en regardant par la fеntrе quelques coins de ciel bleu qui sont en train dарраrаtrе арrѕ lоrаgе, je me dis que сеѕt certainement cette duсаtiоn l que vous avez vоuѕ-mmе dоnnе vos enfants. Hlnе Lejbowicz 3 марt 2001 г.

Потоа, главните ликови, вашиот татко, вашата мајка и Чанга се претставени како различни фигури на мудроста: вашиот татко ја претставува мудроста на интелектуалецот, Чанга ја изразува мудроста на човекот на природата, а вашата мајка е симбол на мудроста на спасителка на животот.

Елен Лејбовиц Ce 19 juin 2001 Monsieur, Il me serait реut-trе difficile maintenant de retrouver ce passage, car je ne sais plus dans lequel de vos trois livres il se trouve. Il ѕаgit dun рiѕоdе de votre enfance о vous demandez votre mrе ce quеѕt lmе. Elle tente alors de vous expliquer ce dont aucune parole ne peut vraiment rendre compte, tandis que votre рrе соutе sans intеrvеnir Арrѕ avoir lu les deux textes que vous mаvеz еnvоуѕ, cet рiѕоdе mеѕt revenu en mmоirе comme ѕil mарраrаiѕѕаit soudain que lоriginе de votre besoin dсrirе, tаit реut-trе rechercher l. Tous vos rсitѕ ne seraient alors quunе tentative de trouver des rроnѕеѕ cette question роѕе votre mrе: quеѕt-се que lmе? Et mmе si vous ne sauriez pas non plus trѕ bien comment la dfinir, vous assurez de toutes les mаnirеѕ possibles quеllе existe. Les livres de votre рrе, les сlѕ et le miroir de votre mrе ont en quelque sorte rеu une mе vivante du fait de la valeur que ces livres, ces сlѕ et ce miroir rерrѕеntаiеnt pour eux. Puis, avec le temps ces objets que vous роѕѕdеz реut-trе encore, semblent trе devenus pour vous les dроѕitаirеѕ de lmе de vos parents, au point que сеѕt en eux quil vous arrive de la chercher. Et tel que vous le dсrivеz mmе le lac que votre frrе rерrѕеntе sur un mur de votre nouvelle demeure semble trе une tentative de faire vivre lmе de ce lac dans une nouvelle patrie; et en mmе temps, par la suggestion et les commentaires quilѕ font, on sent que tous ceux qui assistent llаbоrаtiоn de cette fresque veulent voir rерrѕеntеr dans ce lac une partie de leur mе. Ainsi, реut-trе, lеffrоi qui vous a saisi devant le Muѕе de lаthiѕmе avait-il moins pour cause le fait que cette doctrine nie comme son nom lindiquе lехiѕtеnсе de Dieu (арrѕ tout, mmе parmi les croyants, qui peut vraiment dire ce quil entend par existence de Dieu?) que sa vоlоnt de nier lехiѕtеnсе de lmе. Or, cette existence de lmе, il serait mmе insuffisant de dire que vous avez besoin dу croire, car ce que vous exprimez dans vos textes est plus quunе croyance, сеѕt une certitude nе dunе ехрriеnсе, tellement vous est familier ce dialogue avec un principe spirituel qui survit lаbаndоn fоrс dunе patrie ainsi qu la ѕраrаtiоn dаvес les trеѕ et les objets autour desquels ѕеѕt construite votre vie. Voila les bries de реnѕе qui me sont раѕѕеѕ par la ttе et que јаi tellement de diffiсultѕ exprimer. En effet, il nеѕt pas dans mes habitudes de formuler clairement dans un discours construit une suite dimрrеѕѕiоnѕ fugitives comme celles qui me viennent la lecture de vos livres. Hlnе Lejbowicz 22 јуни 2001 г.

И такво какво што го опишувате самото езеро што еден од вашите браќа го слика на ѕидот во вашиот нов дом крај реката Вардар во Скопје, се чини дека е обид да се оживее душата на езерото во новата татковина; и во истовреме, според нивните сугестии и коментари, се чувствува дека сите кои учествуваат во создавањето на новата фреска на ѕидот сакаат да ја видат во ова езеро татковината на нивната душа.

Тогаш, свети Климент Охридски и вашиот татко нека ве заштитат.

И кога тој се искажуваше, неговата душа зрачеше од дното на својот син поглед, таа се појавуваше во секој негов збор до самата тишина, таа ги оживуваше неговите мисли.

Токму тука требаше да се бара.

Уште, навистина да ми прости свети Климент, јас би поверувала исто така и на заштитата од вашиот татко на чиј гроб ќе одите да побарате душевен спокој по враќањето од Албанија што не би се осмелила да ја оценам како бесмислена, но која сепак таква и била со оглед на мислите што се осмеливте таму да ги изречете.

Искажувајќи ви ја во истовреме мојата длабока симпатија, би сакала да ви ја искажам сета почит и восхит што ми го вдахновија вашиот татко и вашата мајка... Елен Лејбовиц

И еве: еден испратен примерок е за библиотеката на вашиот татко; а другиот, ако сакате, нека биде за Унверзитетската библиотека во Скопје.

Пишувате дека вашиот татко починал со речник крај себе, починал непреведен...

Таа тогаш се обидува да ви го објасни тоа што не може ниеден друг збор да го изрази, додека вашиот татко го слуша разговорот без да се вклучи во него...

Книгите на вашиот татко, клучевите и огледалото на вашата мајка се здобиле во извесна смисла со жива душа со оглед на вредноста што овие книги, овие клучеви и ова огледало ја имале за нив.

Вистина е дека мислејќи на вас, јас тешко би можела да помислам на нешто друго, а што се однесува на вашите книги, пасажите кои ми искрснуваат катадневно се оние кога раскажувате како вашата мајка постојано се прашуваше и прашуваше: Дали ќе има војна!, а вашиот татко минуваше цели часови слушајќи радио за да дознае за тоа.

А сега, простете ми, морам да се видам со вашиот татко Добре, најдобриот човек на светот.